Powstał z potrzeby zaprezentowania kultury polskiej mieszkańcom Wielkiego Księstwa Luksemburga w najszerszym jej spektrum, co było z kolei efektem odczuwalnego niedoboru obecności polskiej muzyki i sztuk pięknych na luksemburskich scenach na początku XXI w.
Kluczowe dla realizacji pierwszej edycji festiwalu były dwa fakty – zarejestrowanie w luksemburskim Rejestrze Firm i Stowarzyszeń w 2007 r. nieformalnie działającej wcześniej grupy miłośników kultury polskiej pod nazwą „stowarzyszenie polska.lu asbl” oraz powstanie w tym samym roku Ambasady RP w Luksemburgu. Mając zatem prawną podstawę do działania oraz wsparcie ze strony reprezentującej Polskę placówki, nie pozostało nic innego jak… stworzyć od zera projekt pod nazwą Festiwal Kultury Polskiej w Luksemburgu. Prezes polska.lu asbl – Marcin Wierzbicki – z jego przywiezionym z Polski wieloletnim doświadczeniem w organizowaniu koncertów na rodzimej uczelni (którą była Akademia Muzyczna im. F. Chopina w Warszawie) oraz jednego z większych podówczas festiwali muzycznych w Polsce (Laboratorium Muzyki Współczesnej), miał wszelkie predyspozycje do podjęcia się tego zadania. Szybko okazało się także, że w pełni pokrywa się to z planami Ambasady RP, która początek swojej działalności w Wielkim Księstwie chciała zaznaczyć także w dziedzinie kultury. I tak na kulturalnej mapie Luksemburga pojawił się Festiwal Kultury Polskiej, którego pierwsza edycja odbyła się w dniach 16–28 września w CCRN Abbaye de Neumünster oraz w dopiero co powstałej polskiej klubokawiarni „Ancien Cinéma” w Vianden.
Festiwal w założeniu miał być egalitarny i prezentować możliwie wszystkie aspekty kultury i sztuki. Organizatorzy tej jedynej dużej cyklicznej imprezy promującej w Luksemburgu kulturę polską czuli bowiem ciężar odpowiedzialności za pokazanie jak najszerszego przeglądu dokonań polskich artystów z każdej niemal dziedziny. Ważne było także uszanowanie niezwykle rozległych zainteresowań polskiej i międzynarodowej publiczności i dotarcie do każdego miłośnika polskiej kultury i sztuki z co najmniej jednym wydarzeniem, które odpowiadałoby jego gustom. Dlatego też w programie kolejnych edycji festiwalu obok muzyki poważnej znajdowała się zawsze muzyka tradycyjna, popularna oraz jazz, a z czasem także rock, poezja śpiewana i wiele innych. Nie mogło też zabraknąć wydarzeń pozamuzycznych, jak wystawy dzieł sztuki, wystawy fotograficzne czy projekcje filmowe. W kolejnych edycjach festiwalu pojawiły się także warsztaty, konkursy i spotkania z ciekawymi twórcami.
Priorytetem dla organizatorów była także popularyzacja kultury polskiej w jak najszerszym kręgu odbiorców, dlatego też świadomie rezygnowali oni z propozycji programowych skierowanych wyłącznie do publiczności polskiej, przedkładając nad nie ofertę programową, z której skorzystać mogliby także niepolskojęzyczni odbiorcy. I tak na przykład, zapraszając w 2013 r. Stanisława Sojkę, poproszono go, na co artysta zgodził się bez wahania, by zaprezentował przede wszystkim swoje utwory napisane do tekstów niepolskojęzycznych, natomiast do tych, które były po polsku, wyświetlano na ekranie podwieszonym u sufitu sali koncertowej tłumaczenie na jęz. angielski. Z kolei zaproszony w 2015 r. Teatr Chorea przyjechał ze spektaklem opartym głównie na pantomimie, śpiewie oraz języku abstrakcyjnym wymyślonym specjalnie na potrzeby tego projektu. W ten sposób Festiwal Kultury Polskiej miał w założeniu stać się pomostem łączącym Polaków w Luksemburgu z niemal dwiema setkami innych mieszkających tu nacji. Oczywiście stowarzyszenie polska.lu asbl dbało także o zapewnienie luksemburskiej Polonii dostępu do kultury polskiej w jej aspekcie silnie powiązanym z naszym językiem ojczystym, organizując osobne wydarzenia pomiędzy kolejnymi edycjami festiwalu.
Festiwal Kultury Polskiej miał do tej pory 6 edycji, zaś każdej z nich przyświecało określone motto. I tak:
I Festiwal Kultury Polskiej odbył się w dniach 16–28 września 2008 r. pod hasłem „Plus dla Kultury”, które było swoistą grą słów, łącząc w słowie „plus” skrót PL, określający Polskę jako miejsce pochodzenia, skrót LU, wskazujący Luksemburg jako miejsce docelowe oraz wyraźnie definiując pozytywne nastawienie organizatorów wydarzenia do szeroko pojętej kultury. Na tę edycję festiwalu złożyła się muzyka poważna, dawna i współczesna, koncert jazzowy, koncert muzyki folkowej oraz występ zespołu folklorystycznego, wieczór z muzyką klubową jak też dwie imprezy taneczne a ponadto trzy wystawy – jedna z polską sztuką użytkową, druga z fotografią artystyczną i trzecia – prezentująca poprzez fotografie i krótkie opisy historię luksemburskiej Polonii, w tym także tej przedwojennej.
II Festiwal Kultury Polskiej miał miejsce w momencie dla Polski szczególnym – w roku obchodów 200. rocznicy urodzin Fryderyka Chopina i odbył się w dniach 17 września – 7 października 2010 r. Nic więc dziwnego, iż mottem tej edycji festiwalu było „Autour de Chopin”. Muzykę największego polskiego kompozytora zaprezentowano na festiwalu we wszelkich możliwych aspektach; oprócz recitalu, na który złożyło się kilka dzieł samego mistrza (nb. w wykonaniu mieszkającej od lat w Luksemburgu Japonki – Kae Shiraki; czyż można było w trafniejszy sposób zaprezentować polską muzykę w tak wielokulturowym miejscu, jakim jest Luksemburg?), chopinowskie inspiracje pojawiły się na festiwalu także w muzyce jazzowej, interpretacjach multimedialnych, a nawet w filmie. Kilka wydarzeń tej edycji festiwalu odniosło się również do korzeni muzyki Chopina, a więc do jego inspiracji polską muzyką ludową.
III Festiwal Kultury Polskiej (11–27 kwietnia 2013 r.) był w założeniu ukłonem w stronę gospodarzy i próbą połączenia sił artystów polskich i luksemburskich. Stąd motto – „Kultura meets Kultur”. Przejawiało się to w różnoraki sposób. Albo – jak na koncercie inauguracyjnym – kwartet jazzowy wystąpił w mieszanym polsko-luksembursko-hiszpańskim składzie, albo – jak na koncercie zamykającym festiwal – zespół luksemburski wystąpił po zespole polskim w dwóch różnych setach. Był też łączony pokaz polskich i luksemburskich filmów krótkometrażowych, polsko-luksemburska impreza z udziałem DJ-ów z obu tych krajów, wspólny koncert polskiego i luksemburskiego chóru w Katedrze Luksemburskiej, koncert mieszkającej od lat w Luksemburgu polskiej pianistki w Filharmonii Luksemburskiej, czy wreszcie – wystawa prac luksemburskiej artystki, która spędziwszy wiele lat swojego życia w Warszawie, tam właśnie czerpała inspiracje do swoich dokonań artystycznych.
W IV edycji Festiwalu Kultury Polskiej, który odbył się w dniach 12 czerwca – 5 lipca 2015 r., organizatorzy powrócili do hasła „Plus pour la Culture”, kładąc szczególny nacisk na bezpośredni kontakt publiczności z artystami. Dlatego też program tej edycji festiwalu wypełniały różnego rodzaju warsztaty – fotograficzne, komiksowe, jazzowo-bluesowe (zakończone wspólnym występem uczestników kursów podczas koncertu prowadzącej te warsztaty Magdy Piskorczyk). Festiwal zainaugurowany został przez niezwykły projekt – spektakl będący połączeniem śpiewu i pantomimy zaprezentowany przez Teatr Chorea z Łodzi. Innym razem licznie zgromadzona w polskiej restauracji „Nova Osada” publiczność mogła się bawić do polskiej muzyki tanecznej z lat 50. i degustować tradycyjne dania kuchni polskiej, które szczególnie przypadły do gustu wielu obecnym na tej imprezie Luksemburczykom. Niewątpliwą gwiazdą tej edycji festiwalu był Grzegorz Turnau, na którego występ bilety zniknęły w ciągu kilku godzin od rozpoczęcia sprzedaży, w związku z czym udało się organizatorom namówić artystę do zagrania drugiego koncertu tego samego dnia.
V Festiwal Kultury Polskiej przypadł w roku 100-lecia odzyskania przez Polskę niepodległości. Była to szczególna edycja, której przyświecało hasło „niepodległa”, a która z uwagi na rangę wydarzenia, rozciągnięta była w czasie i trwała od 13 kwietnia aż do 11 listopada 2018 r., oczywiście z przerwą wakacyjną. Inauguracja festiwalu odbywającego się z okazji tak wielkiego, ale i tak radosnego święta musiała odbyć się nie tylko z przytupem, ale i z humorem, dlatego wybór gościa wieczoru wydawał się być bardziej niż oczywisty – 13 kwietnia w CCRN Abbaye de Neumünster w Luksemburgu zagrała dla licznie zgromadzonej międzynarodowej publiczności Grupa MoCarta. Dalej było już i poważniej, i mniej poważnie, ale z pewnością bardzo intensywnie i bardzo po polsku. Koncert polskiej poezji śpiewanej, koncert polskiej muzyki tradycyjnej, koncert polskiej muzyki poważnej (oczywiście Chopin i Paderewski!), koncert polskiej muzyki sakralnej – wokalnej i organowej; wszystko to przeplecione projekcjami w ramach zorganizowanego przez „Ancien Cinéma” przeglądu polskich filmów pt. „Polskie ścieżki do niepodległości w kinematografii”. Oczywiście do tego wystawy, warsztaty, a nawet konkurs. W owym roku polska.lu asbl świętowała nie tylko 10-lecie istnienia Festiwalu Kultury Polskiej, ale także (nieco spóźniony) jubileusz 10-lecia istnienia stowarzyszenia. Z tej okazji zaprezentowano podczas festiwalu wystawę plakatów dokumentującą działalność polska.lu asbl. Niełatwo było wybrać – z ponad setki plakatów świadczących o intensywności działań stowarzyszenia w ciągu tych dziesięciu lat – kilkanaście do pokazania podczas wystawy.
VI Festiwal Kultury pod hasłem "Kultura dla pokoju" odbył się w 2022 r. po dłuższej przerwie spowodowanej różnymi restrykcjami dla wydarzeń kulturalnych w związku z pandemią Covid-19. Rok 2022 to rok szczególny, bo po napaści Rosji na Ukrainę i trwającej już od wielu miesięcy wojnie, nie mogło zabraknąć akcentów ukraińskich. Po raz pierwszy odeszliśmy trochę od kultury by zorganizować potrzebną debatę o wojnie i jej skutkach. Dwie wystawy poświęcone były Ukrainie. W ramach Festiwalu zebraliśmy 1700 euro na pomoc dla Ukrainy. Oczywiście kultura nie zeszła zupełnie na bok, bo odbyło się 5 koncertów dla międzynarodowej publiczności.
Sześć edycji Festiwalu Kultury Polskiej to kilkadziesiąt imprez prezentujących szerokie spektrum kultury polskiej we wszystkich niemal jej przejawach – muzyka, film, sztuki performatywne, sztuka użytkowa, malarstwo, fotografia i wiele innych. Doskonałym uzupełnieniem do nich były wydarzenia organizowane przez polska.lu asbl w latach niefestiwalowych, a nawet bezpośrednio przed czy po kolejnych jego edycjach. Jeśli doliczyć do tego pierwszych pięć – organizowanych jeszcze przez polska.lu – edycji Festiwalu Filmu Europy Środkowej i Wschodniej, dziewięć edycji Dni Teatru Polskiego, w sumie stowarzyszenie polska.lu asbl zrealizowało bogaty jak na niespełna 13 lat działalności program artystyczny składający się z dobrze ponad 200 wydarzeń. Na zaproszenie polska.lu przyjechały do Luksemburga takie gwiazdy, jak: pianista Paweł Kowalski, Karolina Cicha, Magda Piskorczyk, Stanisław Soyka, Adam Strug, Lora Szafran, Grzegorz Turnau, Andrzej Jagodziński Trio, Chór Katedry Warszawsko-Praskiej pod dyr. Pawła Łukaszewskiego, zespół Janusza Prusinowskiego, Kapela ze Wsi Warszawa, zespół Kult, grupa MoCarta, stowarzyszenie Muzyka Centrum, zespół Nocna Zmiana Bluesa, zespół Raz, dwa, trzy, zespół T.Love, zespół Tęgie Chłopy, Tomasz Stańko Quintett, zespół Trebunie-Tutki, Tubis Trio, Piotr Cyrwus, Agnieszka Holland, Jan Kidawa-Błoński, Joanna Kulig, Paweł Łoziński, Lech Majewski, Jan Peszek, Hanna Schygulla, Łukasz Simlat, Wojciech Smarzowski, Danuta Stenka, Xawery Żuławski i Maria Strzelecka oraz Teatr Arlekin z Łodzi, Teatr Baj z Warszawy, Teatr Chorea, Nowy Teatr ze Słupska, Teatr Polski z Warszawy i in.
Festiwal Kultury Polskiej w Luksemburgu od samego początku odbywa się przy wsparciu Ambasady RP w Luksemburgu oraz Ministerstwa Kultury Wielkiego Księstwa Luksemburga. Dyrektorem artystycznym festiwalu jest Marcin Wierzbicki. Realizacja tak dużego przedsięwzięcia nie byłaby możliwa dzięki olbrzymiemu wkładowi pracy i poświęceniu czasu wielu wolontariuszy – praktycznie wszystkich członków polska.lu asbl oraz niemałej grupy osób niezrzeszonych w stowarzyszeniu, które spontanicznie, na różnych etapach realizacji tego projektu, wsparli festiwal swoją wiedzą, doświadczeniem, umiejętnościami, a czasem – co nie do przecenienia – także rękami gotowymi do ciężkiej pracy. Wszystkim tym osobom organizatorzy festiwalu pozostają niezmiennie i dogłębnie wdzięczni.
Autor zdjęć użytych w artykule: Margo Skwara
